De voormalige geschutstorens van de forten Honswijk en Everdingen zijn in veel opzichten bijzonder. Architectonisch van ongekende schoonheid en historisch gezien rijk aan verhalen over de bewoners die er ooit hun verblijf hadden. Veel aan de torens is nog in oorspronkelijke staat, maar dan wel (nagenoeg) zonder de inrichting. Denk hierbij onder andere aan de voormalige keuken, bakkerij, latrines en de watervoorziening.

Op Fort Everdingen is de toren beperkt in gebruik door de eigenaar. Op Fort Honswijk wordt de toren niet gebruikt. De torens zijn op zondag open voor bezoek onder begeleiding van een deskundige gids, die u alles kunt vertellen over het gebruik ervan in het verleden. Het najaar en de winterperiode vormen hierop een uitzondering. Dan kan in de toren van Honswijk alleen in het voorportaal een blik in het straatje van Vermeer worden geworpen, terwijl de toren van Everdingen heel beperkt te betreden is.

Vanaf medio april zijn de torens weer toegankelijk voor publiek. Tijdens de rondleidingen willen onze gidsen u graag informeren over de functies en het gebruik van de torens door de tijd heen en over bijzondere gebeurtenissen die zich daarin hebben afgespeeld. Een mooie gelegenheid dus on een rondleiding te boeken.

Na een grootschalige restauratie van de historische gebouwen van Fort Honswijk waarvan de laatste fase, het herstel van de buitenmuren van de voormalige geschutstoren, vorig jaar werd afgerond, is na de bouwvakvakantie in 2022 gestart met de verduurzaming van deze gebouwen met uitzondering van de toren

Een essentieel onderdeel van de verduurzaming is het collectieve warmte opweksysteem voor de vloerverwarming van de monumentale gebouwen. Bij de subsidieaanvraag in 2020 werd er nog vanuit gegaan dat een biomassa installatie de beste optie hiervoor was, mede omdat geen gebruik werd gemaakt van fossiele brandstoffen. Echter eind 2021 ontstond de behoefte om een nieuwe afweging te maken. Deze afweging leverde een duidelijke voorkeur voor warmteopwekking op basis van aquathermie, waarbij het water uit de fortgracht als energiebron zou worden gebruikt. De installatie is inmiddels aangelegd (zie foto’s) en in de week vóór Kerstmis opgeleverd. Het werkingsprincipe is in beginsel eenvoudig: op één plaats wordt oppervlaktewater uit de fortgracht gepompt en via filters, warmtepompen en warmtewisselaars geleid, waarbij de thermische energie (warmte) eruit wordt gehaald en wordt afgegeven aan het water voor de vloerverwarming. Na afgifte van de thermische energie wordt het koudere water weer op een andere plaats in de fortgracht teruggepompt. Omdat er binnen het systeem geen verbranding plaatsvindt, is er dus ook geen sprake van een CO2 belasting, fijn stof en geur. De consequentie is wel een relatief hoog elektriciteitsverbruik, maar hiervoor zijn ca. 150 zonnepanelen op het dak van de naastgelegen werkplaats gelegd. Deze zonnepanelen leveren een groot deel van de benodigde stroom voor het systeem. Het totale verwarmingssysteem zal in de eerste maanden van 2023 in gebruik worden gesteld.

Naast het verwarmingssysteem en de vloerisolatie is nog een tal van andere maatregelen uitgevoerd, zoals het aanbrengen van kierafdichtingen bij de ramen, het plaatsen van monumentenglas in de ramen en van voorzetdeuren met HR++ glas vóór de stalen buitendeuren. Al deze maatregelen zijn zeker de moeite waard om ze eens te komen bezichtigen tijdens één van onze rondleidingen.

De restauratie van de historische gebouwen op Fort Honswijk is per 1 september 2020 gestart en wandelend over het Fortterrein zijn hiervan, zo eind 2022, prachtige resultaten te zien. Dit ondanks dat de restauratie voornamelijk betrekking had op de ‘onzichtbare’ schil van de gebouwen. Het werk heeft onder andere bestaan uit het vervangen van kapotte bakstenen en slechte voegen en het herstellen van onder andere ramen, deuren, luiken, muren en daken. De rijksmonumentale gebouwen zijn ongeveer 150 jaar oud; de bomvrije geschutstoren zelfs 175 jaar.

Volgens planning zou de hele restauratie voor het einde van 2021 zijn afgerond. Echter de buitenzijde van de toren verkeerde in een zodanig slechte staat, dat er veel meer werk nodig was dan aanvankelijk voorzien. Ook moesten er voor de toren een speciaal formaat bakstenen worden gebakken met een bijpassende kleur. In overleg met alle betrokken partijen is daarop besloten de restauratie van de toren door te schuiven naar 2022. Dit mede in het belang van de vleermuizen die in de toren hun winterverblijfplaats hebben. De hele restauratie is uiteindelijk vóór 1 oktober 2022 afgerond.

Mooie zichtbare voorbeelden van de restauratie zijn het weer in het zicht brengen van de oorspronkelijke frontmuur uit 1879 van remise F, het terugplaatsen van de replica van het oorspronkelijke monumentje uit 1934 en het herstel van de achteringang van de poterne. Onderstaand enkele impressies, maar het met eigen ogen zien van de resultaten is veel mooier!

Na oplevering van de restauratie en uitvoering van de verduurzaming eind 2022 draagt de gemeente het Fort over aan de Stichting Fort Honswijk, die eind 2020 is opgericht. De stichting wordt verantwoordelijk voor de exploitatie en herontwikkeling van het Fort.

Het hele fortterrein is tussen zonsopkomst en zonsondergang open voor publiek en de beperkingen van de afgelopen twee jaar zijn volledig opgeheven. De wandelroutes over het terrein kunnen weer vrij van obstakels worden gelopen en dat geldt ook voor de speurtocht langs de foto’s van de buitenexpositie en de ontdektocht van het Kids-onderwaterpad.

We Sluiten de Linies heeft de Hollandse Waterlinies op 14, 15, 21 en 22 oktober op een wel heel bijzondere wijze in de schijnwerpers gezet. Het is een overweldigend succes geworden met veel belangstelling, voornamelijk vanuit de lokale bevolking. Kreten van bewondering en verwondering over zoveel moois waren niet van de lucht. Onderstaand enkele sfeer beelden van de forten Everdingen en Honswijk.

Met de coronamaatregelen (voorlopig) achter ons is er weer volop gelegenheid voor reguliere en bijzondere rondleidingen op onze Forten en door de historische gebouwen. De reguliere rondleidingen vinden elke zondag plaats om 14.00 uur. Voor bijzondere rondleidingen kan via de website een afspraak worden ingepland.  

Naast deelname aan een rondleidingen is het natuurlijk ook mogelijk om op elk moment van de week een bezoek te brengen aan de Forten en om te genieten van de schoonheid van het buitenterrein en de gebouwen die erop staan. De gebouwen zelf zijn dan echter niet toegankelijk. 

In de maanden mei en juni worden zowel op Fort Honswijk als op Fort Everdingen speciale rondleidingen verzorgd voor leerlingen van de basisscholen groep 5 en 6 uit de gemeente Houten en voor de leerlingen groep 7 en 8 uit e gemeente Vijfheerenlanden. De rondleidingen zijn onderdeel van twee bijzondere projecten van Kunst Centraal: Landschappen met stijl voor Everdingen en educatieproject Nieuwe Hollandse Waterlinie voor Houten.   

Een reservering voor een rondleiding plaatsen kunt u doen via de tab. Rondleidingen. Wilt u meer informatie over de Forten Honswijk en Everdingen kijk dan rustig verder op onze website.  

Als gidsen staan wij klaar om u te ontvangen en de verhalen van de Forten met u te delen!