Fort Honswijk
Het grote Fort met de imposante bomvrije geschutstoren werd gebouwd tussen 1842-1848 als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De belangrijkste functie van het Fort was om, samen met Fort Everdingen aan de overzijde van de Lek, de rivier, de beide Lekdijken en het aangrenzende hoog gelegen voor- en achterland als doorgang (acces) naar het bestuurlijk en economische hart van Nederland hermetisch te kunnen afsluiten. Een tweede hoofdfunctie was het kunnen voorzien in het bewaken van de naastgelegen inlaat- en inundatiesluizen.
Het Fort is in oktober 2016, na een lange periode waarin er op het Fort geen activiteiten meer plaatsvonden, aangekocht door de gemeente Houten. In de periode 2018-2019 is binnen een breed opgezet participatietraject een plankader opgesteld voor het herontwikkelen van het terrein met gebouwen. Dit ontwikkelkader is in de tweede helft van 2019 door de gemeenteraad van Houten vastgesteld. In 2020 heeft de gemeente een Raad van Toezicht (RvT) benoemd voor de Stichting Fort Honswijk i.o.. Deze stichting is in 2021 opgericht en is eind 2022 met de gemeente Houten een erfpachtovereenkomst aangegaan voor het exploiteren en het duurzaam in stand houden van het Fort voor een periode van 30 jaar, met mogelijkheid tot verlengen.
Begin 2020 heeft de gemeente Houten subsidie verkregen van het Rijk en de provincie Utrecht voor respectievelijk restauratie- en verduurzamingsactiviteiten aan de gebouwen van het Fort. Ook is sprake van co-financiering door de gemeente Houten. De restauratiewerkzaamheden zijn tussen 1 september 2020 en 31 oktober 2022 uitgevoerd met een onderbreking in de winterperiodes vanwege de noodzakelijke rust in de winter voor vleermuizen. Meer informatie over de restauratie is te vinden op via http://www.forthonswijk.eu
Na oprichting is door genoemde Stichting onder andere een (ondernemings)plan opgesteld, en een (tender)procedure gestart om te komen tot de keuze van een geschikte ondernemer voor een duurzame exploitatie van het Fort. Deze ondernemer is inmiddels gevonden en in samenwerking met de stichting is deze partij begonnen met de uitwerking van zijn plannen en het opstarten van de benodigde procedures ten behoeve van de realisatie van het uiteindelijke plan voor herontwikkeling en de exploitatie (zie Nachtfort). De feitelijke uitvoering van de voorgenomen herontwikkeling is begin 2023 van start gegaan. Uitgegaan wordt van een groeimodel, waarbij wordt begonnen met een beperkte exploitatie die in een periode van vijf jaar zal door-ontwikkelen tot het voorgenomen eindmodel. In die periode blijft er volop ruimte voor het houden van de rondleidingen door de vrijwilligers van de Stichting Honswijk-Everdingen. Het fortterrein zelf is sinds 2018 tussen zonsopkomst en zonsondergang opengesteld voor wandelaars. Er lopen meerdere wandelroutes over het Fort (Klompenpad Lint- en Linieroute en NS-wandelroute). Ook zijn er twee speurtochten voor kinderen (KIDS-0nderwaterpad op en rond het Fort en speurtocht op de buitenexpositie) en is er een kanoroute in de directe omgeving. Voor meer informatie hierover zie Recreatie
In de directe omgeving van het Fort ligt een aantal andere interessante Waterlinie onderdelen, zoals de Gedekte Gemeenschapsweg (1872-1874), het Werk aan de Korte Uitweg (1876-1879), het Werk aan de Waalse wetering (1876-1878) en de dubbele loopgravenstelling Werk aan de Groeneweg (1914-1918/1940). Ook het inundatiekanaal (1871-1874) is nog volledig in tact en is onderdeel van de door het gebied lopende kanoroute. Veel van deze onderdelen zijn opgenomen in de wandel- en fietsroutes die langs en over het Fort lopen. Van het Fort zelf is tijdens de restauratie een mooie drone-opname gemaakt: klik hier voor de drone-film.
